Telefon Anketleri

Anket yapmaya karar veren kişiler telefon yöntemini kullanmada genellikle kararsızlardır. Bu kişiler kendilerinin benzer görüşme taleplerine olan tepkilerini hatırlarlar ve insanların da benzer şekilde cevap vereceğini düşünürler. 

Gerçekte de ulusal ve genel kapsamlı kamuoyu yoklamalarında ankete cevap vermeme oranı oldukça düşük olabilmektedir. Bununla birlikte daha küçük çaplı anketlerde bu durum ciddi bir problem değildir. Örneğin bölgesel bir kütüphanenin üyeleri hakkında kütüphane aidatları konusunda yapılacak bir anketin ret oranı muhtemelen düşük olacaktır. Yine çocukları yerel bir eğitim programına devam eden ailelere, programın etkinliği hakkında yapılacak bir anket de cevap vermeme oranının yüksek olması beklenemez. Bu nedenle özellikle hedef kitlenin anket konusuna yabancı olmadığı durumlarda telefon yönteminin gerçek bir avantaj sağladığı söylenebilir. 

Bu yöntemin en güçlü yönü ise, sonuçların çok hızlı bir şekilde alınabilmesidir. GALLUP gibi şirketler anket sonuçlarını telefon yöntemi sayesinde bir iki gün içersinde yayınlayabilmektedirler. Telefonun sağladığı bu avantaj daha küçük şirketler tarafından da yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Telefon yöntemi ile diğer yöntemlere göre daha hızlı sonuç alınabilmesinin birkaç nedeni bulunmaktadır. Öncelikle görüşme için telefon kullanan anketörler, belirli bir zaman diliminde yüz yüze görüşebilmek için kapı kapı dolaşmak zorunda olanlara göre daha fazla görüşme yapabilmektedirler. İyi bir anketör 3 saatlik bir sürede 3 ila 30 telefon anketi doldurabilir. Fakat aynı anketörün aynı süre içersinde en fazla 1-2 yüz yüze görüşme yapması olasıdır. 

Ayrıca anket uygulamasının tüm anketörlerin ve anket yöneticisinin bulunduğu, bu amaç için hazırlanmış bir odada yapılması durumunda ortaya çıkan ve anketörlerin yetersiz kaldığı problemlerin anket yöneticisi tarafından çözülmesi mümkündür. Bu tür problemler yüz yüze ve posta aracılığıyla yapılan anketlerde sürecin günlerce hatta haftalarca uzamasına yol açabilmektedir. Özellikle posta anketlerinde anket formları gönderildikten sonra ortaya çıkan bir problemin çözümü imkansız olduğundan sorunun büyüklüğüne göre tüm çabaların boşa gitmesi dahi mümkündür. 

Sonuçların çabuk alınmasına ek olarak, telefon anketleri daha fazla anketör kontrolünün getirdiği avantajlara da sahiptir. Posta anketlerinden farklı olarak telefon anketlerinde anketörler soruları cevaplamasını istediği kişileri telefona isteyebilir, insanları tüm soruları cevaplamaya teşvik edebilir ve diğer insanların soruları cevaplayan kişiyi etkilemesini kısmen de olsa önleyebilir. 

Telefon anketlerini maliyeti genellikle posta anketleri ve yüz yüze yapılan anketler arasındadır. Anket uygulamalarında en önemli maliyet unsuru olan personel maliyetleri yüz yüze yapılan anketlerde telefon anketlerine göre daha yüksektir (Birim zamanda daha fazla anketin telefon aracılığıyla doldurulabilmesi nedeniyle). Posta anketlerinde ise bu maliyet en alt düzeydedir (anketler bizzat anketin gönderildiği kişiler tarafından dolduruluyor). Telefon anketlerinin önemli maliyet kalemlerinden bir diğeri ise şehirler arası telefon görüşmeleridir. 

Telefon anketlerinin de zayıf yönleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi herkesin telefonunun olmamasıdır. Bu nedenle belirli bir grup otomatikman tüm telefon anketlerinin kapsamı dışında tutulmaktadır. Bununla birlikte Türkiye’de halkın %84’ü telefon sahibi olduğu için bu durum pek çok araştırma için önemli bir problem oluşturmamaktadır. Ancak telefonu olmayanların düşük gelirli, evsiz ya da kırsal kesimde yaşayan kişiler olduğu düşünüldüğünde gelir düzeyi, eğitim durumu gibi konuların telefon anketleri ile ölçülmesi hatalı sonuçlar vermesi mümkündür. 

Telefon anketlerinin bir diğer dezavantajı ise bu anket türünde çerçeve olarak en sık baş vurulan araç olan telefon rehberlerinin güncel olmamasıdır. Türkiye de her beş aileden biri her yıl adres değiştirmektedir. Bu nedenle rehberlerin güncelliğini yitirmesi kaçınılmazdır. Ayrıca bazı evlerde farklı aile fertlerine kayıtlı birden fazla telefon bulunmaktadır. Bu durumlarda her biri eşit ya da bilinen olasılıkta seçilme şansına sahip insanlara anket uygulamak isteyen araştırmacı için önemli bir problemdir. Bununla birlikte telefon rehberlerinden kaynaklanan problemleri geliştirilmiş, “rasgele arama” ve “rasgele eklemeli arama” gibi teknikler bulunmaktadır. 

Telefon anketleri ile ilgili diğer problemlerin ise çözümü bu kadar kolay değildir. Bunlardan ilki uzman bir süpervizöre olan ihtiyaçtır. Özellikle anket yapılacak kişilerle daha önce irtibat kurulmadığı durumlarda uygulamanın tecrübeli bir süpervizör tarafından yönetilmesi şarttır. İlk telefon görüşmesi ile birlikte anketörlerden “şimdi ne yapacağım?” sorusunu gelmesi kaçınılmaz olduğundan tüm bu sorulara derhal cevap verilmesi ve çok iyi bir koordinasyon sağlanması gerekmektedir. Örneğin; 

“Telefon ettiğim yerde yeni bir aile yaşıyor, orijinal ailenin telefonunu alayım mı?” 

“Telefondaki kişi yarın sabah saat 8:30 da konuşabileceğini söylüyor. Bu saate onu arayabilecek biri var mı?” 

“Bu ankette kiracılarla ilgilenilmesini rağmen, aradığım kişi kira vermek yerine evin tamir ve bakımını üstlenmiş, kiracı olarak kabul edebilir miyiz?” 

Bu tür sorulara derhal cevap verebilecek tecrübeli bir süpervizörün bulunmadığı durumlarda yapılan anketlerden doğru sonuçlar almak çok güç olacaktır. 

Telefon anketlerinde karşılaşılan problemler yöntemin ölçüm hatasına olan hassaslığından kaynaklanmaktadır. Telefon görüşmeleri bütünüyle sözel iletişime dayandığından anketi cevaplayan kişinin ne sorulduğunu anlayabilmek için anketörün her bir kelimesine konsantre olması gerekmektedir. Bu nedenle uzun ve karmaşık sorular telefon anketleri için uygun değildir. Aynı durum harita ve diyagramlar dayanan sorular için de geçerlidir. Ayrıca telefon anketlerinde birden çok maddenin önem derecesine göre sıralanması da istenmemelidir. 

Son olarak anketörün ses tonu ve yaptığı vurgular kişileri belli cevap seçeneklerine yönlendirebilir. Ayrıca bir çok insan toplum tarafından kabul gören cevaplar verme eğilimi içerisindedir. 

Özetle telefon anketleri; 

- Hedef kitlenin büyük çoğunluğu telefon sahibi ise; 

- Sorular kolay anlaşılır türden ise; 

- Uzman yardım sağlanabiliyor ise; 

- Sonuçların hemen alınması gerekiyorsa en uygun yöntemdir.