Bayes teoremi, olasılık kuramı içinde incelenen önemli bir
konudur. Bu teorem bir rassal değişken için olasılık dağılımı içinde koşullu
olasılıklar ile marjinal olasılıklar arasındaki ilişkiyi gösterir. Bu şekli ile
Bayes teoremi bütün istatistikçiler için kabul edilir bir ilişkiyi açıklar. Bu
kavram için Bayes kuralı veya Bayes savı veya Bayes kanunu adları da
kullanılır. Ancak bazı istatistikçiler için Bayes teoremi özel olarak değişik
bir önem de taşır. Felsefi temelde olasılık değerlerinin nesnesel bir özellik
değil, gözlemcinin meydana çıkardığı subjektif bir değer olarak kabul eden
sübjektivist olasılık düşünürlerine göre Bayes teoremi, yeni kanıtlar ışığında
olasılık değeri hakkındaki sübjektif inanışların güncelleştirilip
değiştirilmesini sağlayan temel bir gereçtir; yani sonsal bir yaklaşımın
temelidir.
Olasılık teorisi içinde incelenen bir 'olay olarak B olayına
koşullu bir A olayı (yani B olayının bilindiği halde A olayı) için olasılık
değeri, A olayına koşullu olarak B olayı (yani A olayı bilindiği haldeki B
olayı) için olasılık değerinden farklıdır. Ancak bu iki birbirine ters
koşulluluk arasında çok belirli bir ilişki vardır ve bu ilişkiye (ilk açıklayan
istatistikçi İngiliz Thomas Bayes (1702–1761) adına atfen) Bayes Teoremi
denilmektedir.
Formel bir teorem olarak Bayes teoremi, olasılık kavramını
inceleyen her türlü değişik felsefi temel fikre bağlı olan her türlü
istatistikçi tarafından kabul edilir. Ancak olasılığı objektif bir değer olarak
gören ve relatif çokluluk olarak tayin eden frekanscı (en:frequentist) ekolüne
bağlı olan istatistikçiler ile sübjektivist (veya Bayes tipi) ekoline bağlı
olan istatistikçiler arasında bu teoremin pratikte nasıl kullanılabileceği
hakkında büyük bir fikir ayrılığı bulunmaktadır. Frekanscı ekolüne dahil
olanlar olasılık değerlerini rastgele olaylarda meydana çıkma çokluluğuna göre
veya anakütlenin altsetlerinin tam anakütleye orantısı olarak saptanması
gerekeğini kabul etmektedirler. Bunlara göre yeni kanıtlar karşısında olasılık
değerinin değişme imkânı yoktur. Bu nedenle frekanscı ekolü için Bayes teoremi
sadece koşulluluklar arasında ilişkiyi gösterir ve bunun pratikte kullanılma
gücü küçüktür. Hâlbukisübjektivist ekolüne göre olasılık gözlemcinin sübjektif
belirsizlik ifadesidir. Bu nedenle olasılık değeri sübjektif olup, yeni
kanıtlar geldikçe değiştirilebileceğine inanmakta ve böylece Bayes teoremini
istatistik bir incelemenin temel taşı saymaktadırlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder